لارستان کهن

دردوران قدیم به منطقه وسیعی از جنوب ایران، «ایالت لارستان» اطلاق می شد. این ایالت مشتمل بود از: بندر گمبرون (بندر عباس امروز)، خور، بندر لنگه، بستک، خمیر، جزایر تنب بزرگ و کوچک، هرمز، قشم، تارم، فرگ، فرامرزان، جناح، درز و سایبان، صحرای باغ، گاوبندی (پارسیان امروز) ، بحرین، فین، جهرم، لامرد، مهر، خنج، اشکنان، گله دار، بنارویه، علامرودشت، گراش، جویم، اوز، بیرم، عسلویه، کنگان وگزدان. همانطور که بیان شد، تمام این مناطق جزو «ایالت لارستان» به مرکزیت «لار» بوده است. «ابن بلخی» مورخ و جغرافی نویس قرن پنجم هجری، در «فارس نامه» و در توصیف و تشریح این ایالات پهناور نوشته است: «همه در بیان است و گرمسیر و به هر دهی، حصاری محکم در میان بیابان.» از دوران قدیم، مردم این منطقه علاوه بر کشاورزی به پیشه وری و تجارت نیز مشغول بوده اند زیرا لارستان در راه تجاری پر رفت و آمدی قرار داشت که به بنادر خلیج فارس می رسید. در قرون وسطی لار اصولاً شهری تجاری بود.

 

شهر لار نیز در آغاز به نام «لاد» خوانده می شد. این شهر از طرف کیخسرو به گرگین میلاد، پهلوان تاریخی سلسله کیانی تفویض شد و فرزندان گرگین میلاد در این منطقه تا قرن ها بعد حکومت کردند و سلسله پادشاهان میلادی را که به عنوان پادشاهان محلی لار بوده اند تشکیل دادند. آخرین آنها ابراهیم خان دوم بود که در سال ۱۰۱۰ هجری قمری مغلوب شاه عباس صفوی گشت و قلمرو حکومت وی تابع حکومت مرکزی ایران شد. از نام این شهر کلمه «لارین» گرفته شده است که درواقع نام «سکه» معروف و رایج در قرون شانزدهم تا نوزدهم میلادی بوده است. این سکه به گفته تمام مورخان معتبر در تمام اقیانوس هند و خلیج فارس و آسیای میانه شهرت و رواج داشته است.

 

اکثریت ساکنان این منطقه ایرانی های لاری زبان هستند. اما اقلیت هایی چون کرد، بلوچ، عرب، قشقایی ترک زبان و یهودی نیز در این منطقه سکونت داشته اند. لارستان در پارینه، سرزمینی با نام و نشان بود که آتشکده معروف «آذرفرنبغ» (آتش فره ایزدی) در کاریان آن واقع بوده است. آتشکده ای که امروز از آن تنها ویرانه ای به جا مانده است. در مورد دین اسلام نیز باید گفت لارستان اولین خواستگاه حکومت اسلامی است و این امر با ورود آیت الله العظمی سید عبدالحسین لاری به این منطقه مصداق یافت.از لحاظ زبان شناسی، زبان «لاری» عضو جداگانه و کاملاً مستقل از گروه زبان ها و لهجه های جنوب غربی ایرانی است. اما نبود مشخصات مهمی چون خط، سنت ادبی و همچنین نبود معیارهای اضافی زبان شناسی مانند استفاده زبان با هدف اداری یا آموزشی اجازه نمی دهند که با اطمینان «لاری» را زبان کامل بنامیم. زبان لارستانی یکی از زبانهای ساکنان جنوبی استان فارس و اکثر مناطق استان هرمزگان است. این زبان در جای جای لارستان کهن نمودهای گوناگونی دارد که بیشتر این تفاوت ها در تلفظ واژگان است.